Spis treści:

• Przyczyny powstawania odleżyn

• Miejsca najbardziej narażone na powstawianie odleżyny

• Profilaktyka przeciwodleżynowa

• Zalecenia dietetyczne w profilaktyce przeciwodleżynowej 

• Dlaczego powstają odleżyny? 

• Czynniki wewnątrzpochodne powstawiania odleżyn

• Czynniki zewnątrzpochodne powstawiania odleżyn

---

Przyczyny powstawania odleżyn

Odleżyny powstają na skutek niedokrwienia tkanek z powodu ucisku naczyń tętniczych i żylnych. W  pierwszym etapie odleżyna objawia się zaczerwienieniem, potem następuje niedokrwienie tkanek. W ostatnim etapie dochodzi do obumierania tkanek. Stopień uszkodzenia komórek zależy od wartości i czasu działania sił mechanicznych oraz wytrzymałości tkanek.

Odpowiednia pielęgnacja skóry oraz właściwe zabiegi mechaniczne mają duże znaczenie w profilaktyce przeciwodleżynowej.

Miejsca najbardziej narażone na powstawianie odleżyny:

• gdy pacjent leży na plecach odleżyny najczęściej powstają z tyłu głowy, na łopatkach i łokciach, na piętach oraz w okolicy krzyżowej,
• gdy pacjent leży na boku szczególnie narażone na powstawianie odleżyn są: uszy, żebra, krętarz większy, kostki, kłykcie boczne i przyśrodkowe,
• gdy pacjent leży na brzuchu odleżyny tworzą się na policzkach, uszach, piersiach (u kobiet), palcach stóp.

Profilaktyka przeciwodleżynowa

Częsta zmiana pozycji ciała jest uznawana za najprostszy sposób zmniejszenia ryzyka powstania odleżyn u pacjentów długotrwale leżących i/lub siedzących.

Ułożenie ciała pacjenta powinno się zmieniać co 2 godziny ponieważ zbyt długie pozostawiani w jednej pozycji może prowadzić do powstawania odleżyn. W pozycji osoby leżącej należy zwrócić uwagę na: prawidłowe ułożenie głowy i stóp oraz symetrię bioder i barków.

Przy zmianie pozycji ciała pacjenta należy uważać na tarcie, które powstaje w czasie pocierania ciała o bieliznę osobista lub pościelową. To również może przyczyniać się do powstawania odleżyn. Unikać należy również bezpośredniego nacisku na małe powierzchnie ciała, np. palcami.

Przy zmianie pozycji można stosować technikę hamaka, która polega na przesuwaniu chorego bezpośrednio na podkładzie wykonanym z mocnego materiału. W ten sposób nie dotyka się chorego i nie naraża na powstawanie dodatkowych odleżyn.

Pacjent nie powinien leżeć na podkładach foliowych, gumowych lub ceratowych, które nie przepuszczają powietrza.

Jeśli pacjent leży na boku ważne jest aby zwrócić uwagę na wystające części kości udowej ponieważ jest to miejsce, gdzie bardzo często powstają odleżyny. Warto zastosować wtedy specjalną poduszkę przeciwodleżynową, która ochroni tą część ciała.

Szczególnie niebezpieczna jest pozycja półleżąca lub półsiedząca. Pacjent ześlizguje się, zapiera piętami o twarde podłoże co przyczynia się do powstawania odleżyn na piętach oraz w okolicy kości ogonowej krzyżowej. Należy unikać stosowania krążków z dziurą pod pięty ponieważ mogą one tamować swobodny przepływ krwi. Lepiej sprawdzi się tutaj poduszka przeciwodleżynowa.

W pozycji siedzącej zaleca się, aby pacjent siedział jak najbardziej prosto z kolanami lekko ugiętymi. Można stosować poduszki podpierające ręce.

Produkty typu: krążek przeciwodleżynowy, poduszka przeciwodleżynowa z otworem, poduszka krążek przeciwodleżynowy NIE są zalecane w profilaktyce przeciwodleżynowej. Stosowanie tych wyrobów może prowadzić do ucisku naczyń krwionośnych, pogardzenia krążenie krwi oraz utlenowanie tkanek. 

Profilaktyka powstawania odleżyn opiera się przede wszystkim na:

1. Ocenie ryzyka wystąpienia odleżyn u danej osoby.
2. Odpowiedniej pielęgnacji skóry chorego.
3. Wdrożeniu właściwych pozycji ułożeniowych u pacjentów unieruchomionych.
4. Zmniejszeniu nacisku powierzchniowego na miejsca zagrożone powstaniem odleżyn.
5. Odpowiednim nawadnianie i odżywianie pacjenta.
6. Fizjoterapii.
7. Kontroli morfologii pacjenta i wczesne rozpoznanie występujących zaburzeń.
8. Dokumentowaniu wdrożonych działań prewencyjnych.

Zalecenia dietetyczne w profilaktyce przeciwodleżynowej

W profilaktyce przeciwodleżynowej należy przede wszystkim zadbać o: 

1. Spożywanie produktów bogatych w witaminę C.
2. Witamina B2 ułatwia oddychanie komórkowe.
3. Witamina A chroni skórę.
4. Kwasy omega-3.
5. Przyjmowanie właściwej ilości kalorii.
6. Odpowiednie nawodnienie organizmu. 

Dlaczego powstają odleżyny?

Czynniki, które prowadzą do postawania odleżyn dzielimy na wewnątrzpochodne i zewnątrzpochodne.

Czynniki wewnątrzpochodne powstawiania odleżyn:

• brak ruchu u pacjenta,
• niewystarczająca ilość ruchu,
• zaburzenia odżywienia chorego (niedowaga i nadwaga),
• przyjmowanie zbyt małej ilości płynów - niedostateczne nawodnienie,
• zaburzenia układu krążenia m. in. anemia, hipowolemia, zakrzepica naczyń, miażdżyca tętnic obwodowych,
  zaburzenia metaboliczne,
• choroby neurologiczne,
• wiek,
• płeć – kobiety częściej są narażone na powstawanie odleżyn niż mężczyźni.

Czynniki zewnątrzpochodne powstawiania odleżyn:

• siły tarcia, siły ucisku na tkanki oraz siły  ścinające,
• wilgoć,
• temperatura i wilgotność w otoczeniu pacjenta,
• preparaty stosowane do pielęgnacji,
• leczenie, stosowane leki,
• higiena.